Jak troszczyć się o skórę noworodków i niemowląt – kilka konkretnych rad
Żyjemy w czasach, gdy ilość kosmetyków do pielęgnacji zarówno dorosłych, dzieci jak i niemowląt potrafi wprowadzić w zakłopotanie i onieśmielenie niejednego z nas. Jako rodzicom, nierzadko wydaje się nam, że wszystko co oferują producenci kosmetyków jest również niezbędne naszemu dziecku. W tej materii jednak często mniej, ale mądrzej, znaczy więcej! Zastanówmy się więc jak powinna wyglądać pielęgnacja skóry małych dzieci.
Skóra noworodka ma inne właściwości niż skora osoby dorosłej czy starszego dziecka. Charakteryzuje się dużo cieńszym naskórkiem oraz luźniejszym ułożeniem jego komórek, przez co nie stanowi wystarczającej bariery od świata zewnętrznego. Wykazuje większą przepuszczalność nie tylko dla substancji szkodliwych, bakterii, ale także dla środków stosowanych w pielęgnacji. Ma też mniej kwaśny odczyn pH (pH 5,4-5,9 charakterystyczne dla dorosłych osiąga w 2-3 miesiącu życia). Dlatego szczególnej uwagi wymaga wybór odpowiednich preparatów do pielęgnacji skóry dla dzieci w tym wieku.
Kąpiel noworodka
Pierwsza kąpiel noworodka, według Światowej Organizacji Zdrowia, powinna się odbyć nie wcześniej niż 6 godzin po urodzeniu. Tuż po narodzeniu noworodek jest osuszany z wód płodowych i jeśli pozwala na to jego stan kładziony na brzuchu mamy „skóra do skóry”. Istnieje kilka powodów takiego postepowania. Między innymi, zapewnia się w ten sposób szansę na kolonizację skóry noworodka florą bakteryjną skóry jego mamy.
Po powrocie do domu codzienna kąpiel nie jest koniecznością. Wiadomo również, że kąpiele częstsze niż co 24h są powodem nadmiernej suchości skóry, pozbawiając ją niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania warstwy lipidowej. Do okresu raczkowania kąpiele z wybranym środkiem myjącym zalecane są z częstotliwością dwa razy na tydzień, po okresie raczkowania co drugi dzień. Nie zapominajmy jednak o codziennej pielęgnacji zwilżonym gazikiem zgięć stawowych, fałdów skóry oraz okolicy pieluszkowej.
Temperatura wody do kąpieli powinna wynosić 33-37 st.C, a czas kąpieli maksymalnie 10 minut. Jeśli używamy myjek, to tylko takich, które można wyprać lub wygotować.
Emolienty. Czy dla każdego noworodka?
Skóra noworodka powinna być myta wodą z niewielką ilością delikatnego środka do kąpieli dla dzieci. Może to być preparat w kostce, płynie lub żelu. Szczególnie polecane są syndety, czyli „mydła bez mydła”, które w niewielkim stopniu obniżają pH skóry dziecka. Nie ma dowodów na konieczność używania emolientów do pielęgnacji zdrowej skóry, a wręcz ich nadużywanie często prowadzi do nieprawidłowości i rozwoju łojotokowego zapalenia skóry.
Emolienty zalecane są w wybranych sytuacjach klinicznych, np. w pielęgnacji skóry z wrodzonymi zaburzeniami rogowacenia (m.in. rybia łuska), czy niektórych przypadkach atopowego zapalenia skóry. Nieuzasadnione jest propagowanie emulsji jako jedynego właściwego rodzaju kosmetyków do pielęgnacji skóry noworodków i niemowląt.
Do ukończenia drugiego roku życia skórę głowy myjemy w taki sam sposób jak skórę nieowłosioną, nie ma potrzeby stosowania szamponów.
Natłuszczać, czy nie natłuszczać
Zdrowa skóra nie wymaga codziennego rutynowego natłuszczania. W pierwszych tygodniach życia uczy się ona niejako, jak regulować swój poziom nawilżenia. Nie ma powodu by podtrzymywać tradycje naszych rodziców codziennego oliwkowania skóry noworodka. Około 2 tygodnia życia u noworodków obserwujemy często fazę masywnego złuszczania się skóry (dziecko niejako pozbywa się naskórka, jeszcze z życia wewnątrz brzucha mamy, jest to stan przejściowy i całkowicie fizjologiczny)– w tym okresie warto rozważyć preparaty natłuszczające.
Pielęgnacja okolicy pieluszkowej
Skóra okolicy pieluszkowej jest narażona na kontakt z wilgocią, moczem, treścią kałową, ale także ze środkami chemicznymi stosownymi w pieluszkach dla dzieci, czy chusteczkach nawilżanych. Podstawą pielęgnacji okolicy pieluszkowej jest częsta zmiana pieluszek i dokładne zmycie ze skóry resztek kału, a następnie osuszenie skóry. U dziewczynek ważne jest mycie skóry od strony spojenia łonowego w kierunku odbytu, nigdy odwrotnie, by nie umożliwić przedostania się bakterii kałowych w okolicę ujścia cewki moczowej i nie doprowadzić do rozwoju zakażenia układu moczowego. Chusteczki nawilżane przeznaczone do higieny noworodków bezsprzecznie są bardzo wygodne. Powinny być jednak używane okazjonalnie, np. na wyjeździe. W domu warto zorganizować sobie wodę ze środkiem myjącym i bawełniane waciki i w ten sposób umyć skórę po oddaniu przez dziecko stolca. Jeśli wybieramy chusteczki zwróćmy uwagę na ich skład. Dobrze, by nie zawierały silnych konserwantów, SLSów, czy środków zapachowych. Nie ma powodu by myć skórę po każdym zamoczeniu pieluszki, ponieważ mocz ma naturalne właściwości antybakteryjne. Nie ma też potrzeby natłuszczania tej okolicy po każdym oddaniu moczu. Warto jednak to robić np. na noc, kiedy spodziewamy się, że zmiany pieluszki będą odbywały się rzadziej lub w sytuacji gdy obserwujemy zaczerwienienie okolicy pieluszkowej.
Ochrona przed zimnem/ciepłem
Idealna temperatura dla noworodka to 21 st.C. Ubierając dziecko kierujmy się zasadą: jedna warstwa więcej od rodzica u dziecka nieporuszającego się, jedna warstwa mniej niż u rodzica u dziecka biegającego. W okresie zimowym 15 minut przed wyjściem na spacer warto posmarować twarz pociechy kremem przeznaczonym do ochrony skóry przed zimnem. Po powrocie ze spaceru pamiętajmy o umyciu pozostałej warstwy kremu. Latem stosujmy kremu z filtrami. W przypadku dzieci z ciemną karnacją SPF 25-30, u maleńkich dzieci lub dzieci z jasną karnacją SPF 50.
Często spotykam się z dziećmi, którym zaszkodziła „nadmierna pielęgnacja”, używanie kosmetyków zawierających parafinę, oleje, często jeden po drugim. Nasilone zmiany łojotokowego zapalenia skóry, często mylnie interpretowane są jako początek atopowego zapalenia skóry, a tak naprawdę w większości przypadków wystarcza odstawienie obciążających skórę kosmetyków, zwracanie uwagi na skład kosmetyków przy ich zakupie, zmniejszenie częstości kąpieli. Nie testujmy na naszych dzieciach wszystkich próbek, które wpadną nam w ręce, nie słuchajmy bezkrytycznie reklam. Obserwujmy reakcję skóry naszych pociech. Wszystkim, którzy wytrwali do końca tego artykułu serdecznie dziękuję i mam nadzieję, że na podstawie mojego doświadczenia jako pediatry ale też jako mamy rozjaśniłam nieco temat pielęgnacji skóry noworodków i niemowląt.